De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft op 23 november j.l. de Handreiking Water, erfgoed en ruimte gelanceerd, over de inzet van cultuurhistorie bij het waterveiliger maken van Nederland. De tijdlijn Nederland Waterland laat zien dat ingrepen in het landschap om droge voeten te houden iets van alle tijden is. Deze geschiedenis kan inspiratie bieden aan gemeenten, provincies, waterschappen en Rijkswaterstaat bij hun projecten om Nederland weerbaarder te maken tegen water. De aandacht voor cultuurhistorie biedt ook meekoppel mogelijkheden voor waterrecreatie.
Oplossingen van toen voor opgaven van nu
Historische watersystemen en in het verleden beproefde bouwmethoden bieden vaak een goede oplossing voor huidige en toekomstige waterproblemen. Denk daarbij aan liniedijken en dwarskades in voormalige inundatiegebieden. Zij kunnen bij wateroverlast dienst doen als piekberging. In gebieden waar rivieren buiten hun oevers treden kunnen, net als vroeger, een optrede naar de voordeur en vloedplanken helpen om het water buitenshuis te houden. Ook het bouwen op terpen en palen biedt goede bescherming tegen opkomend water.
Tijdlijn Nederland Waterland
De Handreiking Water, erfgoed en ruimte laat aan de hand van de tijdlijn Nederland Waterland zien dat ingrepen in het landschap om het water tegen te houden niet nieuw zijn. De tijdlijn schetst in vogelvlucht hoe de mens in de loop der eeuwen met het water omging, hoe de houding ten opzichte van water veranderd is en hoe de omgang met water diep verankerd zit in onze cultuur. Die kennis uit het verleden kan inspiratie zijn voor nieuwe ruimtelijke ontwerpen.
In stand houden, inpassen of transformeren
Cultuurhistorie kan op drie manieren meegenomen worden in waterveiligheidsprojecten: door het bestaande te behouden, in te passen of te transformeren. Over het functioneren van het Woudagamaal in Friesland en iconen als de Afsluitdijk en de Deltawerken is geen discussie. Die blijven gewoon bestaan. Van inpassing is sprake als bijvoorbeeld oude stadsmuren en vestingwerken hergebruikt worden in combinatie met de aanleg van een nieuwe flexibele waterkering. Grote transformaties kunnen meestal het best uitgevoerd worden in gebieden die al vaker grote veranderingen hebben ondergaan, zoals het gebied tussen Arnhem en Nijmegen. Daar vormde het verleden inspiratie voor het landschapspark Lingezegen. Dat dient nu als waterberging en als waterrobuust speelterrein waar kinderen leren omgaan met water.
Samenwerking waterpartners
De handreiking is woensdag 23 november door Susan Lammers, directeur van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, aangeboden aan Richard Jorissen, programmadirecteur Hoogwaterbeschermingsprogramma, Willem-Jan Goossen, programmamanager Ruimtelijke Adaptatie en Roelof Bleker, dijkgraaf waterschap Rivierenland. Bij deze overhandiging is de ambitie uitgesproken om in een aantal grote waterveiligheidsprojecten samen te werken en daarbij de cultuurhistorie optimaal te benutten.
