In het provinciehuis in Lelystad vond op 6 december 2019 de bestuurlijke conferentie ‘Naar een gezamenlijke aanpak voor waterplanten’ plaats. De conferentie, een initiatief van HISWA Vereniging, Natuurmonumenten, Provincie Flevoland, Rijkswaterstaat, Sportvisserij Nederland, Unie van Waterschappen, Watersportverbond en Waterrecreatie Nederland beoogde met bestuurders en stakeholders de dialoog aan te gaan en bewustwording rond de verschillende aspecten van het waterplantenvraagstuk te vergroten.
Hoe zit het met de waterplantengroei?
Na de opening door dagvoorzitter Kim Coppes en gedeputeerde Jop Fackeldey van de provincie Flevoland werd inzicht gegeven in de achtergrond van de waterplantengroei. Hoe komt het dat de planten de laatste jaren zo sterk groeien, en is daar ook iets aan te doen?
Onder de ruim 90 aanwezigen waren bestuurders, ondernemers, recreanten en natuurbeheerders vertegenwoordigd. Via een interactieve ‘Buzzmaster’ werden vragen gesteld en beantwoord en konden de aanwezigen deelnemen aan de dialoog.
Bas van der Wal, onderzoekscoördinator watersystemen van STOWA, liet zien dat de waterkwaliteit samenhangt met negen ecologische sleutelfactoren, die in evenwicht moeten zijn voor een goede waterkwaliteit. Als er één van deze factoren niet goed is, is het water niet van de kwaliteit die we zouden willen hebben. En hoewel de kwaliteit van het water de laatste jaren is gestegen, zijn we nog niet waar we willen zijn, aldus Van der Wal. Het heldere water, samen met de vele voedingsstoffen in de bodem, zijn debet aan de stevige groei van met name fonteinkruid. Bekijk de slides van de presentatie van Van der Wal. (pdf)
Jaap Quak van Sportvisserij Nederland gaf een inkijk in de rol van de waterplanten voor het ecosysteem onder water. Quak vertelde dat het probleem niet nieuw is, al in 1937, na het afsluiten van de Zuiderzee, werden de waterplanten geconstateerd. Vanuit zijn achtergrond vertelde Quak over de rol die de uitwisseling tussen planten en vissen speelt in het ecosysteem onder water. De mens heeft met verschillende ingrepen de orde verstoord en de uitdaging is nu om te komen tot een ecologisch optimum én een gebruiksoptimum. Bekijk de slides van de presentatie van Quak. (pdf)
Verschillende perspectieven op de waterplanten
Vervolgens werd het waterplantenvraagstuk vanuit verschillende perspectieven bekeken. Allereerst gaf Roel Posthoorn van Natuurmonumenten zijn visie op het vraagstuk. “De waterplanten zijn niet het probleem, maar de manier waarop we het water willen gebruiken is dat wel”. Er moet dus gezocht worden naar een situatie waar alle gebruikers, en de natuur, baat bij hebben.
Het perspectief van de ondernemers kwam van Dirk-Jan van Weezel, havenmeester van jachthaven De Schapenput. Hij benadrukte het belang van communicatie en de goede bereikbaarheid van de havens. Zonder aanpak ligt er groot economisch risico op de loer, niet alleen voor de ondernemers, maar voor de hele regio. Dit is een beeld wat ook al uit een eerder onderzoek onder HISWA-leden naar voren kwam, waarbij 55 procent van de respondenten aangaf schade te ondervinden door waterplanten.
Namens de waterrecreanten sprak Victor van Schaardenburgh, voorzitter van zeilvereniging de Roerkoning in Muiden. Hij vertelde dat het aantal deelnemers aan zeilwedstrijden de afgelopen jaren sterk afneemt, door de overlast van waterplanten. Dat heeft direct invloed op de inkomsten van de verenigingen en brengt zelfs het voortbestaan in gevaar. Daarnaast is de veiligheid in het geding: in gebieden die wel goed te bevaren zijn wordt het té druk. Ook bestaat het risico dat de recreatievaart steeds dichter bij de beroepsvaart gaat varen. Daarnaast kunnen zelfs hulpdiensten in het gebied vast komen te zitten. Bekijk de slides van de presentatie van Van Schaardenburgh. (pdf)
Het laatste perspectief was dat van de waterbeheerders: Otto van der Galiën van Wetterskip Fryslân benadrukte ook het belang van een evenwichtige situatie, waarbij zowel de waterplanten als de waterrecreant de ruimte moeten krijgen. Zeker in een watersportprovincie als Friesland. Bekijk de slides van de presentatie van Van der Galiën.
Gezamenlijke aanpak
Na een korte pauze kwamen drie casussen van een succesvolle gezamenlijke aanpak aan bod. Tjip Douwstra, dagelijks bestuurder bij Waterschap Hunze en Aa’s, vertelde over de aanpak van de overlast in het Oldambtmeer in Groningen. Na 2010 kwamen daar klachten over overlast en werd er besloten te gaan maaien. Door goed onderling overleg, onder meer via een Whatsappgroep, tussen havenmeesters, beheerders en aannemers is de overlast in dat gebied nu beheersbaar. De kosten voor het maaien worden door gemeenten, waterschappen en de provincie gedeeld. Bekijk de slides van de presentatie van Douwstra. (pdf)
Vervolgens was het woord aan Jan Jaap de Kloet, wethouder in Gemeente Wijdemeren, die vertelde over de succesvolle aanpak van cabomba in de Oostelijke Vechtplassen. Twee jaar geleden werd het gebiedsakkoord Oostelijke Vechtplassen ondertekend, waarmee gezamenlijk diverse problemen in gebied worden aangepakt. Door goede communicatie en samenwerking met de waterrecreanten wordt het probleem van cabomba niet opgelost, maar wel beter beheersbaar in het gebied. Als voorbeeld noemde hij de borden die getoond worden bij het uitvaren van de havens, waarbij de recreant gevraagd de bootschroef vrij van waterplanten te maken, om verdere verspreiding te voorkomen.
De derde casus ging over het Zuidelijk IJsselmeergebied, waarover Jop Fackeldey, gedeputeerde van Flevoland uitleg gaf. In dit gebied is gezocht naar een gezamenlijke, structurele aanpak van de waterplanten, waarbij met de belangen van alle betrokkenen rekening is gehouden. Via de Stuurgroep Waterplanten is een publiek-private samenwerking gestart waarbij alle belangen (economisch, recreatief en natuur) helder werden. Dat droeg bij aan het urgentiebesef en dat heeft na uitvoerig overleg geresulteerd in een gezamenlijke aanpak.
Gezamenlijke aanpak waterplanten in zuidelijk deel IJsselmeergebied
Tijdens de lunch was er een showcase waarin diverse partijen voorbeelden van hergebruik van waterplanten, innovatief onderzoek en inspirerende samenwerkingsverbanden lieten zien. Aansluitend werd de samenwerking in het zuidelijk deel van het IJsselmeergebied bezegeld met de ondertekening van de samenwerkingsovereenkomst van verschillende partijen. Via een videoverbinding noemde gedeputeerde Cees Loggen van Noord-Holland de ondertekening ‘een eerste mijlpaal’ en sprak de hoop uit dat er nog vele zullen volgen in het gebied.
Kennisniveau gestegen
Afsluitend werd via Buzzmaster het kennisniveau nogmaals gepeild. Waar bij de start de aanwezigen zichzelf een ruime 6 als rapportcijfer gaven, lag het kennisniveau na afloop op een dikke 7. Uit de rondvraag bleek verder dat er veel meer begrip voor de verschillende belangen onder de aanwezigen was ontstaan en dat de wil er was om gezamenlijk tot een oplossing te komen.
Vanuit de bestuurders klonk er een oproep om meer kennis- en informatie te delen en het verzoek aan eenieder om mee te denken. Er gingen ook stemmen op om een dergelijke conferentie snel weer te herhalen om het onderwerp op de agenda te houden. Ook werd het belang van een snelle aanpak benadrukt. Daarnaast werd er geopperd een ‘bevoegd-gezag-delegatie’ aan te stellen, om acties in gebieden centraal te kunnen organiseren.
Zie voor meer informatie over het waterplantenvraagstuk ook het dossier Waterplanten.