Rijkswaterstaat werkt de komende jaren aan vervanging en renovatie van de bestaande infrastructuur. Een flinke klus waarbij in eerste instantie zo’n 70 objecten aangepakt gaan worden. De watersportsector is natuurlijk gebaat bij een goede werking van de kunstwerken in Nederland. Anderzijds loopt de sector er tegenaan dat de werkzaamheden voor stremmingen en hinder zorgen en daarmee ook voor minder inkomsten en beperkingen op vaarroutes. We spraken hierover met Nancy Scheijven, Directeur Scheepvaartverkeer en Watermanagement en Jan Slager, Directeur Vervanging en Renovatie bij Rijkswaterstaat.
Onderhoudsopgave
Veel bruggen, tunnels, sluizen en viaducten zijn gebouwd in de jaren ‘50 en ‘60 van de 20e eeuw. Ze zijn door de jaren heen intensief belast door steeds meer en steeds zwaarder verkeer. Dit vergroot de kans op storingen en daarom worden ze nu vernieuwd. Het gaat in totaal om zo’n 70 objecten die de komende jaren in het programma ‘Vervanging en renovatie’ aangepakt gaan worden. Volgens de huidige planning zullen deze werkzaamheden in 2030 afgerond zijn. Het gaat daarbij zowel om ‘natte’ als ‘droge’ projecten. Van die laatste zal de waterrecreant gelukkig geen last hebben, zo is de verwachting.
Daarnaast gaat het reguliere onderhoud en beheer van de overige kunstwerken in Nederland, de exploitatie zoals dat genoemd wordt, ook gewoon door, vertelt Jan Slager. “Het normale onderhoud loopt, hoewel we wel kampen met financiële tekorten. Wat betreft de vervanging- en renovatieprojecten krijgen we steeds beter in beeld wat er allemaal nog moet gaan gebeuren de komende jaren. Veel van onze bruggen zijn oud, soms wel honderd jaar oud. Het houdt dan ook niet op in 2030, maar het programma Vervanging en Renovatie loopt door tot 2050. Voor de eerste 70 is al opdracht gegeven, maar daar gaan er de komende jaren behoorlijk wat bijkomen”.
Rijkswaterstaat streeft ernaar de werkzaamheden zo efficiënt mogelijk uit te voeren om voor de gebruiker de hinder zoveel mogelijk te beperken. Bijvoorbeeld door
werkzaamheden te combineren, zodat de sluis niet twee maar slechts één keer gestremd is. Nancy Scheijven: “We hebben inderdaad te maken met vervanging en renovatie én met het reguliere onderhoud, en dat zijn verschillende geldstromen. De uitvoering van de werkzaamheden hangt soms af van de besluitvorming achter die geldstromen. Ik snap dat dat voor een gebruiker soms lastig te begrijpen is. Wij zijn, als bedienaar van de objecten, niet de enige die prioriteren en we hebben daarbij te maken met de normale begrotingscyclus. Dus afwegingen vinden plaats op diverse tafels, met alle afwegingen die daarin gemaakt worden en de onzekerheden die dat met zich meebrengt.”
Best practices
In het beperken van de hinder voor de gebruiker grijpt Rijkswaterstaat terug op ervaringen van eerdere grote projecten. Daarin is gebleken dat een vroege afstemming met stakeholders en gebruikers tot betere resultaten heeft geleid. “We hebben een aantal best practices gehad en die ervaring proberen we nu landelijk toe te passen. Een voorbeeld is de aanpak van de Twentekanalen, waar we intensief met de belanghebbenden om tafel hebben gezeten. Die manier van werken willen we nu ook in Zuid-Nederland oppakken. Het gaat nog niet allemaal zoals we dat zouden willen, maar we hebben daarin zeker een stap gezet in het op tijd communiceren met de gebruikers die er direct last van hebben. We hebben onze stakeholders ook beter in beeld en dat helpt enorm. Dat betekent niet dat de hinder minder wordt, maar we zijn er beter over in gesprek en we kijken naar wat handige planning is.” zegt Scheijven.
En hoewel de wil er dus is, is het simpelweg niet altijd mogelijk, vult Slager aan: ”Door de grote hoeveelheid projecten is het in sommige delen van het land makkelijker dan in andere om de planning aan te passen. In sommige gebieden zit heel veel infrastructuur die richting ‘einde levensduur’ gaat. Je kunt dat niet allemaal tegelijk doen, want dan ligt alles plat. Dat zal gefaseerd moeten gebeuren, rekening houdend met de mogelijkheden die je hebt om überhaupt ergens te komen. We hebben onze ‘Hinderaanpak’ daarop aangescherpt, waarbij we voor de waterrecreant een andere insteek hebben gekozen, dan voor de weggebruiker. Voor de weg is het ‘kort en hevig’. Terwijl we voor de watergebruikers veel meer kijken: ‘is er überhaupt nog wel een redelijke vaarroute open?’. Dat is dus heel anders qua dynamiek.”
Betrokken sector
In de waterrecreatiesector leeft wel de wens om eerder aan tafel te zitten als er werkzaamheden gepland worden, vóórdat de realisatie start. Gevraagd naar de mogelijkheden daarvoor antwoordt Scheijven: “We betrekken de watersector nu inderdaad onvoldoende in het voortraject. Op de weg zijn we daar al verder mee. Naar de toekomst toe willen we hier ook voor het water naar gaan kijken. Het helpt voor ons namelijk ook als we de sector eerder kunnen betrekken, soms simpelweg om te vragen of er nog iets is wat wij moeten weten of over het hoofd zien. Dan kunnen we dat weer meegeven aan de aannemer. Maar als de aannemer eenmaal een planning heeft gemaakt, dan valt er meestal niet veel meer te schuiven.”
Overigens is het niet meer zoals vroeger dat Rijkswaterstaat bepaalt en tegen de aannemer zegt wat er moet gaan gebeuren. De aannemers worden uitgedaagd om mee te denken over de beste oplossing, vertelt Slager: “We doen een nadrukkelijk beroep op de aannemer om met creatieve oplossingen te komen als het gaat om aspecten als beperken van de hinder, materiaalverbruik, duurzaamheid. Daarom kunnen we soms van tevoren heel moeilijk inschatten wat exact de scope van het werk zal zijn en wat de handigste manier is om het aan te pakken.”
“Maar zelfs dan kan het helpen om de sector vroeg te betrekken,” reageert Scheijven. “Ik denk dat we daar wel slimmer mee om zouden kunnen gaan. En dat betekent dat we de sector al in een planfase moeten betrekken. Maar het kan ook altijd zo zijn ‘als het moet, dan moet het’. We proberen natuurlijk zoveel mogelijk rekening te houden met de gebruikers. Vaak wordt er gevraagd ‘kunnen de werkzaamheden buiten het recreatieseizoen worden gedaan?’ Dat snappen we, maar na het recreatieseizoen begint voor ons het stormseizoen en dan kun je simpelweg bepaalde dingen niet doen. Je kunt dus helaas niet om alles heen plannen, zeker niet in de situatie waarin we nu zitten.”
Dat zagen we in de zomer van 2021 bij de reparatie van de Haringvlietbrug, een belangrijke schakel in het BRTN. De Haringvlietbrug moest gerenoveerd worden, omdat klemmen en rijplaten los dreigden te komen. De gevolgen voor het vaarverkeer waren fors. In plaats van meerdere brugopeningen per dag, was er nog slechts een opening per week voor de hoge recreatievaart, de charter- en binnenvaart. Dat betekende een belangrijke beperking van de doorvaarbaarheid van het Hollandsch Diep/Haringvliet. Inmiddels gaat de brug weer vaker voor recreatievaart open, mede dankzij aandringen van partijen in de watersportsector.
Innovaties
Zoals Slager eerder al aangaf wordt de aannemers gevraagd mee te denken over innovatieve en duurzame oplossingen, waar uiteindelijk ook de sector van profiteert. “Een voorbeeld daarvan is de bediening op afstand,” zegt Slager. “Dat heeft op een heleboel plekken geleid tot ruimere openingstijden. Bij een grotere opgave als deze, willen we dat doortrekken. We hebben een grotere behoefte dan alleen de dingen herstellen tot wat het was, we proberen het ook gelijk te verbeteren. Dat zie je bijvoorbeeld terug in de keuze voor het gebruik van duurzame materialen. Zulke eisen geven we mee aan de aannemers en daar kunnen ze op scoren.”
Kwaliteitsslag
Gevraagd naar de mogelijkheden voor meekoppelkansen zoals modernisering van de voorzieningen voor recreatievaart bij kunstwerken zegt Slager: “We nemen dat eigenlijk standaard wel mee. Als je bijvoorbeeld van een wachtsteiger de palen trekt om te kijken of ze nog goed zijn is het een ook een goed moment om daar eens goed naar te kijken. Dus in de planfase stellen we gelijk de vraag: voldoet dat ding eigenlijk nog wel aan de eisen voor de toekomst. Dat geldt dan voor de waterrecreatie, maar ook voor duurzaamheid en andere zaken. Daar is dus zeker ruimte voor om over na te denken. Maar de beleidscollega’s moeten de beslissing nemen of daar ook geld voor beschikbaar is.”
Informatie
Goede communicatie is op veel vlakken essentieel, maar zeker als het gaat om stremmingen en werkzaamheden. Voor weggebruikers werd daarom enkele jaren geleden de campagne ‘Van A naar Beter’ opgezet. “Op het water is het ingewikkelder om iedereen te bereiken,” zegt Scheijven. “De geplande stremmingen staan natuurlijk gewoon op Vaarweginformatie.nl. Als er ongeplande bijkomen worden er BaS-berichten uitgegeven. Verder twitteren onze mobiel verkeersleiders en verkeersposten en zetten we Facebook in. Maar het blijft een lastige puzzel om iedereen te informeren. Dat komt ook omdat een deel van de vaarweggebruikers, met name recreanten, zich niet goed voorbereid als ze het water opgaan. Samen met de campagne ‘Varen doe je Samen!’ proberen we daar verandering in te brengen. En dat is wel echt belangrijk, want je kunt er niet vanuit gaan dat alle bruggen en sluizen ondanks onze enorme onderhoudsopgave gewoon altijd ongestoord werkt. Ik wil die oproep dan ook echt aan iedereen doen, bereid je voor als je gaat varen! Voor ons als Rijkswaterstaat ligt daar ook nog wel een taak, om die informatie nog makkelijker en breder onder de aandacht te brengen.”
Werkzaamheden in beeld
Om de vroegtijdige betrokkenheid bij de planvorming en uitvoering vanuit de waterrecreatiesector te verbeteren hebben we als Waterrecreatie Nederland de kaart met geplande werkzaamheden in het Programma Vervanging en Renovatie gecombineerd met het vaarroute netwerk. Watersport- en waterrecreatiepartijen en Rijkswaterstaat kunnen deze kaart gebruiken om in de verschillende regio’s tijdig met elkaar het gesprek aan te gaan.
Bekijk de viewer ‘Vervanging en Renovatie Rijkswaterstaat’
© foto boven: Renovatie schutsluis Den Oever – januari 2021 – https://beeldbank.rws.nl, Rijkswaterstaat / Jan Wessels
Vorig artikel Volgend artikel